STOPPERS…
Het scheelt je veel lieren aan dek. En dus zie je ze overal: stoppers. Een sterk en machtig mooi stuk dekbeslag.
Stoppers zijn gemeengoed aan dek, terwijl ‘jammers’ al veel langer bestaan. Jammers werden al toegepast op de grote J-klassers uit de vorige eeuw en konden grote krachten aan. Mede daarom is de jammer bezig met een comeback. Nadeel was wel dat het touwwerk muurvast klem kon zitten. Stoppers, die sinds een jaar of veertig populair zijn, heb ben hier minder last van.
Toch gooi je ook een zwaarbelaste stopper niet zomaar open. Dit gaat zwaar en voor je het weet, raspt de kam in de stopper over de mantel van de lijn. En eventueel breekt de (kunststof) stopperhendel af. Dus zet je de lijn eerst op een lier op spanning voordat je de stopper opent.
Combineren
De juiste stopper voor de juiste lijn – uiteraard gaat het om de samenwerking tussen deze twee. Voor een goed klemmende en slijtvaste lijn is de mantel dan ook cruciaal. Bovendien moet deze goed grip hebben op de kern van de lijn. De mantel is dus de verbindende schakel tussen de kracht in de lijn en de stopper aan dek. Lange tijd stond de grip van een Dyneema lijn hier slecht bekend, maar inmiddels is dat stukken verbeterd. Een stabiel rond vlechtwerk blijft in veel gevallen van groot belang en levert vaak veel meer grip dan een wollig stuk schotentouw.
Voor een goede grip is het verder raadzaam te kiezen voor een lijndiameter die de stopper goed vult. Pas dus op voor oversized stoppers, dat bevordert de grip op de mantel niet. Mits goed passend bij de benodigde sterkte is een lijndiameter van tien a twaalf millimeter een populaire. Deze maat ligt prettig in de hand.
Wrijving
Een stopper maakt gebruik van wrijving. Door een gebogen of rechte kam op een geribbelde grondplaat te klemmen, creëer je een enorme houdkracht. Door de lijn in een bocht te duwen, wordt de grip verder vergroot.
Ingraven
Bij toenemende belasting zorgt een goede grip tussen lijn en bovenkam ervoor dat de laatste zich steeds vaster ‘ingraaft’. Zie voor de werking ook: Youtube, ‘’Stopper test: English Braids Polyester Braid on Braid’’.
Grondplaat
Goede grip valt of staat met de juiste lijndiameter. Kleine afwijkingen kunnen hier het verschil maken. Soms is de grondplaat te vervangen door een andere. Een dikkere grondplaat is bijvoorbeeld handig als je overstapt op dunnere vallen.
Veer
De (druk)veer houdt de bovenkam op z’n plek. Met de klem open steekt het rvs stangetje door het scharnierpunt rechts van de veer.
Lewmar D2
Vijf kammetjes op een rij waar de lijn doorheen loopt. Met de hendel open staan de kammen overeind en met de stopper dicht kantelen ze voorover. Onder belasting verankeren de kammen zich in de lijn.
Scharnieren
Prima klem voor kleine lijndiameters en kleinere belastingen (minder dan 200 kgf). Vergrendelen en ontgrendelen doe je door de rechterhelft omhoog dan wel omlaag te scharnieren (draaipunt onderin). Door de lijn omhoog te trekken kantelt de bovenkam mee naar boven en maakt deze de lijn vrij. Met de lijn naar beneden duw je de bovenkam weer op de lijn.
… & JAMMERS
Stoppers en jammers zijn familie van elkaar. En toch zijn ze heel verschillend, ook dat heb je soms binnen families. Waar de stopper met wrijving werkt, mikt een jammer op vernauwing.
Jammers zijn goed in grote krachten en worden vooral toegepast op grotere zeiljachten, vaak vijftig voet plus. De populariteit van jammers groeit, maar op een 30-voeter is het een uitzondering. Vanwege de minder grote belastingen is dat ook terecht, hier past de stopper vaak beter. Let wel: behalve de toepassing is het uiteindelijk de grootte van de kracht die bepaalt of je wel of niet zou moeten opteren voor jammers, niet de maat van het schip.
Vormvast
Een jammer is taps van binnen. Duw je de klauwen aan, dan treffen deze een zich versmallende binnenruimte. En zodra de lijn belast wordt, trekken de keggen deze verder de vernauwing in. Is behalve de keggen en de behuizing, ook de lijn vormvast, dan ontwikkelt zich een enorme houdkracht, bij de grote exemplaren oplopend tot bijvoorbeeld 12.000 kgf.
Ondertussen proberen grote radiale krachten de jammers in verticale zin ‘op te blazen’, uit elkaar te persen. Een carbon behuizing is hierop een goed en relatief lichtgewicht antwoord. Ook leverbaar in wit.
Spanning
Om een lijn te lossen, breng je deze eerst met een lier op spanning. Met de keg nog iets uit de jammer getrokken, borg je deze vrijstand met de lock open-pal.
Keramische laag
Meer houdkracht tussen de klauwen wordt gecreëerd door de klauwen uit te voeren met een keramische laag. Hierdoor zijn ze bovendien beter bestand tegen hitte (denk aan razendsnel doorslippend touwwerk) en slijtvaster.
Gelijk op
De glijlaag tussen klauwen en behuizing is vaak van PTFE (teflon) en moet schoon zijn. De meenemer tussen de twee klauwen zorgt ervoor dat ze gelijk op verschuiven.
Karver
Karver klemt niet onder en boven, maar rondom. Dit levert een minimale vervorming ter bevordering van de houdkracht. De klem klaart deze klus met behulp van drie conussen die bij toenemende belasting de doortocht steeds verder vernauwen. Een echte jammer dus, inclusief het lossen door de lijn even met een lier op spanning te zetten. Met de bovenste staaldraadjes (met een bruggetje ertussen) trek je de set van conussen los en met het onderste bedieningslijntje trek je ze in positie. De bedieningslijnen zijn ook in grote lengtes uitvoerbaar. De jammer wordt daar opgesteld waar de kracht zich etaleert.
Constrictor
Of het nu een stopper is of een jammer, de Constrictor is een bijzonder ding, bedacht door de firma Cousin Trestec. De lijn loopt door een iets te ruime mantel, bevestigd aan een aluminium behuizing op bijvoorbeeld de opbouw. Zodra de lijn belast wordt en iets rekt, strekt de mantel zich en vernauwt. De mantel klemt zich om de lijn. Kortom: onder last wurgt de Constrictor de lijn. Hoe harder deze trekt, des te sterker de vernauwing, des te groter de wurgkracht. Om de lijn te lossen, maak je de mantel spanningsloos. Simpelweg trekken aan het bedieningslijntje vooraan de mantel. De mantel stuikt iets in en de vernauwing is meteen weg. En daarmee de grip van de Contrictor. Dit kan overigens met volle spanning op de lijn, zonder schade.
Bron: Waterkampioen 2 juni 2016
Auteur: Jim Post
